Op eigenschap zoeken
Uit Tijdbalk Amersfoort
Deze pagina biedt een eenvoudige bladerinteractie voor het vinden van entiteiten met een eigenschap met een bepaalde waarde. Andere beschikbare zoekinteracties zijn de zoekpagina voor pagina-eigenschappen en de zoekopdrachtbouwer.
Lijst van resultaten
- Geen geschreven bronnen bekend voor 777 + (0777)
- Oorkonde: Karel de Grote schenkt goederen in gouw Flehite/Flethite aan Bisschopskerk Utrecht + (0777)
- In oorkonde villa Lisudina (Leusden) en Hemus (Eem) genoemd + (0777)
- "discussie" over uitleg oorkonde 777 + (0777)
- Agrarische, rurale samenleving; aantal bewoners in de streek van Amersfoort in de 9e eeuw is onbekend + (0800)
- Omstreeks die tijd naam Flehite/Flethite als gouw bekend (oostelijk deel huidige provincie Utrecht) + (0800)
- 800 - 900 geschiedenis Nederland + (0800)
- 800 - 900 geschiedenis wereld + (0800)
- Invallen door de Noormannen/Vikingen in het Frankische Rijk + (0810)
- Verdrag van Verdun; het Frankische Rijk valt uiteen; "Nederland" bij het Middenrijk onder Lotharius I + (0843)
- Agrarische, rurale samenleving; aantal bewoners in de streek van Amersfoort in de 10e eeuw is onbekend + (0900)
- Macht wordt uitgeoefend door territoriale (erfelijke) leenmannen van de Duitse Keizer + (0900)
- 900 - 1000 geschiedenis Nederland + (0900)
- 900 - 1000 geschiedenis wereld + (0900)
- Lotharingen, inclusief "Nederland", bij het Duitse Rijk gevoegd (door de Duitse Koning Hendrik I, bijgenaamd de Vogelaar) + (0925)
- Klooster Hohorst op de Heiligenberg gesticht door Bisschop Ansfried + (1000)
- Agrarische, rurale samenleving; aantal bewoners in de streek van Amersfoort in de 11e eeuw is onbekend + (1000)
- 1000 - 1100 geschiedenis Nederland + (1000)
- 1000 - 1100 geschiedenis wereld + (1000)
- Akte van schenking van het graafschap Drenthe door keizer Hendrik II aan de bisschop van Utrecht + (1025)
- Vroegste vermelding naam Amersfoort + (1028)
- Hohorst naar Utrecht verplaatst door Bisschop Bernold (Bernulfus); aldaar Paulusabdij; Heiligenberg bleef als proosdij + (1050)
- Boerderijen bekend uit archeologisch onderzoek ter plaatse van laatmiddeleeuwse stad + (1100)
- Prestedelijke ontwikkeling rond het (de) bisschoppelijke hof(stede); aantal bewoners in de streek van Amersfoort in de 12e eeuw is onbekend + (1100)
- Bisschop van Utrecht sticht een van zijn hoven op plaats Sint Joriskerk + (1100)
- In 12e eeuw gracht gegraven aan de zuidzijde Sint Joriskerk + (1100)
- 1100 - 1200 geschiedenis Nederland + (1100)
- 1100 - 1200 geschiedenis wereld + (1100)
- Concordaat van Worms beperkt macht van Keizer bij Bisschopsbenoeming + (1122)
- Uit oorkonde blijkt dat voor bewoners van Amersfoort en Hoevelaken, hun parochiekerk in Oud-Leusden stond + (1132)
- Ontginningen te Hoevelaken; in 1333 komt Hoevelaken bij Gelre + (1132)
- Bisschoppelijke Hof (Curtis) voor het eerst genoemd + (1196)
- Stedelijke ontwikkeling; in 1259 stadsrecht, met bijkomende privileges; ca. 1000 inwoners aan het einde van de 13e eeuw (schatting) + (1200)
- Bouw van toren Sint Joriskerk vermoedelijk begonnen + (1200)
- Korte- en Langegracht als verdediging gegraven + (1200)
- Start bouw eerste stadsmuur + (1200)
- 1200 - 1300 geschiedenis Nederland + (1200)
- 1200 - 1300 geschiedenis wereld + (1200)
- In oorkonde: curtis episcopalis (bisschoppelijk hof); hof voortgekomen uit schoutambt (bekend sinds 1132) + (1203)
- Ontwatering en ophoging i.v.m. bewoonbaarheid + (1250)
- Jan van Lockhorst krijgt kasteel Coelhorst in leen van zijn neef Adam van Lockhorst + (1254)
- Ridderhofstad Lockhorst bij Leusden voor het eerst genoemd + (1254)
- Bisdom (Diocees) Utrecht viel onder Aartsbisdom Keulen; Keulen in 1114 stadsrechten + (1259)
- Sint Olofsdag: Bisschop van Utrecht, Hendrik van Vianden, verleent stadsrechten; Amersfoort vanaf die dag een stad + (juni 12, 1259)
- Wouter van Amersfoort wordt beleend met huis "Emiclaer" + (1262)
- Oudste oorkonde waarin gesproken van stadszegel (zonder aanhangend zegel); exemplaar van 1333 met zegel + (1265)
- In oorkonde is de Sint Joriskerk al een parochiekerk als afscheiding van parochiekerk in (Oud) Leusden + (1265)
- De Geldersen overmeesteren Amersfoort + (1265)
- Otto II van Gelre (neef van Bisschop Jan van Nassau van Utrecht) bedreigde de stad + (1274)
- De Geldersen steken Amersfoort in brand + (1275)
- Amersfoort aangevallen door de Hollanders en de Utrechtse Bisschoppen + (1280)
- De maalschap Wede en Emmeklaar wordt voor het eerst in een oorkonde genoemd + (februari 15, 1282)
- Bisschop (elect) Jan van Nassau bezet Amersfoort vanuit Deventer + (1283)
- Eerste stadsmuur gereed, 1550 meter; oppervlakte stad 21 hectare + (1300)
- Economische groei en bloei; ca. 2000 inwoners aan het einde van de 14e eeuw (schatting) + (1300)
- Graven Spui en Nieuwe Eem; Weverssingel was natuurlijke waterloop; (deel) Zuidsingel en Westsingel gegraven + (1300)
- Stenen stadsmuren eerst in deze eeuw gebruikelijk; voordien aarden wal met haag en/of palissaden + (1300)
- Haven Grote en Kleine Koppel i.p.v. Havik; na graven Spui, bouw Koppelpoort en Sint Aegtenklooster + (1300)
- 1300 - 1400 geschiedenis Nederland + (1300)
- 1300 - 1400 geschiedenis wereld + (1300)
- Bunschoten en Eembrugge beloven bij verdrag Amersfoort niet aan te vallen + (november 21, 1300)
- Omgeving Appelmarkt, Groenmarkt en Papenhofstede aan pastoorsgoederen toegevoegd + (1317)
- Bouw van de Utrechtse Domtoren + (1321)
- Oudste vermelding van Amersfoorts bier + (1323)
- De stad krijgt van bisschop Johan van Diest het recht tot het houden van twee vrije jaarmarkten + (1331)
- Voor deze datum moet Spui zijn gegraven (archiefstuk spreekt over Oude en Nieuwe Eem) + (1333)
- Oudste oorkonde, met aanhangend zegel, waarin gesproken van stadszegel; exemplaar van 1265, zonder zegel + (1333)
- Elias van Woudenberg verkoopt Hoevelaken aan de Graaf van Gelre + (1333)
- Bisschop Jan van Diest verbond een Kapittel aan Sint Joriskerk; status wordt Kapittelkerk (10 Kanunniken) + (1337)
- In oorkonde wordt wijding Sint Joriskerk aan Sint Nicolaas voor het eerst genoemd + (1337)
- Kapel van Isselt gebouwd + (1339)
- Grote stadsbrand in nacht Witte Donderdag op Goede Vrijdag (13 op 14 april); "hostiewonder" + (april 13, 1340)
- Oudste vermelding naam Langestraat + (1342)
- Bewind landsheer/Bisschop Jan van Arkel gekenmerkt door rust in Nedersticht + (1342)
- Oudste vermelding landgoederen Den Treek en De Boom in Leusden + (1343)
- Stichting van het kasteel Ter Eem + (1347)
- Stad ontvangt landgoed Randenbroek in leen van Bisschop Jan van Arkel + (1349)
- Pest in de streek van Amersfoort + (1350)
- Oudste vermelding Nieuwstraat + (1351)
- Oudste vermelding Breulstraat (Broyel is laaggelegen moerassig land); loopt van Vismarkt tot Varkensmarkt + (1361)
- Albrecht van Beieren, acht dagen beleg voor de stad, waarna ingenomen + (1366)
- Gelderse Successieoorlog; leiding o.a. Arnoud van Hoorn van 1371-1378 + (1371)
- Oorlog Nedersticht met Holland + (1373)
- Oudste vicarie gesticht door Harman Both op het altaar aan de noordzijde van de Sint Joriskerk + (1374)
- Oudste vermelding Onze Lievevrouwestraat, later Krankeledenstraat + (1377)
- Havickerpoort, later Bloemendalse Binnenpoort, voor eerst genoemd + (1378)
- Hollandse gulden van Graaf Willem V in omloop + (1378)
- Start aanleg nieuwe (tweede) stadsmuur + (1380)
- Verschillende kloostergemeenschappen vestigen zich buiten de stad + (1380)
- Het stadsbestuur voert de steenboete in + (1380)
- Geert Grote (†1384; Broeders en Zusters des Gemeenen Levens; Moderne Devotie) preekt in de stad + (1380)
- Oudste vermelding naam Teut (Tote, Tuyt of Teutstraat); straat loopt als "puntzak" uit naar Bloemendalsestraat + (1381)
- Onenigheid met Holland over bier-invoerrechten + (1387)
- Trijsgenspoort (Sint Andriespoort) voltooid + (1388)
- Eerste vermelding Rodetorenpoort + (1388)
- Kapel voor wereldlijke personen aanwezig op de plaats van het latere Sint Jansklooster (thans Beestenmarkt) + (1388)
- Oudst bekende notaris in Amersfoort, Willem Hendriksen (van Amersfortia) + (1388)
- Oudste vermelding straatnaam Spui + (1389)
- Oudste vermelding van de Latijnse school + (1389)
- Stichting Onze Lieve Vrouwekapel (ook bekend als Sint Joostenkapel) door de Lieve-Vrouwebroederschap + (1390)
- Start werk Sint Pietersgasthuis, net buiten de muren aan het Spui + (1390)
- Oudste vermelding naam Havik + (1390)
- Sint Pietersgasthuis genoemd in archiefstuk ("het nieuwe gasthuis") + (1391)
- Bouw Koppelpoort (ook wel Spoeypoort=spuipoort genoemd) + (1393)
- Oudste vermelding van kasteel Geerestein in Woudenberg + (1394)
- Oudste vermelding naam Amersfoortse Berg als Bergh + (1394)
- Een charter/akte met op de achterzijde de vermelding van de locatie van een stadhuis + (1396)
- Pestepidemie (1e) + (1397)
- Bestaan Sint Aegtenklooster bekend; afsplitsing van Sint Agnietenconvent aan de Herenstraat + (1399)
- De Haven wordt naar een kade langs de Eem buiten de ommuring verplaatst + (1400)
- Naam van kasteel Grimmestein aan de oostoever van de Eem tegenover Baarn bekend + (1400)
- Monnikendam gebouwd + (1400)
- Huis Lichtenberg in Woudenberg bekend + (1400)
- 1400 - 1500 geschiedenis Nederland + (1400)
- 1400 - 1500 geschiedenis wereld + (1400)
- 1400 - 1500: economische bloei; stagnatie lijkt in de 15e eeuw reeds aanwezig; ca. 4000 inwoners aan het einde van de 15e eeuw (schatting) + (1400)
- Onze Lieve Vrouwekapel voor het eerst genoemd + (1403)
- Lazarushuis of Melatenhuis is gesticht binnen deze periode + (1404)
- Oudste vermelding Moyestraat + (1405)
- Bouw Sint Aegtenkapel; dubbelkapel (in 1463); leken beneden, kloosterlingen boven bij gelijktijdige bijwoning dienst + (1408)
- Baarn sluit verdrag van onderlinge hulp + (1410)
- Inwijding Sint Aegtenkapel + (1410)
- Geldersen belegeren de stad + (1411)
- Oudste vermelding Langegracht + (1411)
- Eerste vermelding Heilige Geestgasthuis + (1411)
- Tinnenburg voor het eerst genoemd (thans Muurhuizen nr. 25) + (1414)
- Oudste vermelding Vijver en Twystraat, een verdwenen straat tussen Vijver en Havik (of Achter Oude Raadhuis) + (1416)
- Stad belegerd door de Geldersen + (1417)
- Oudste vermelding van de Stoofstraat + (1420)
- Hertog Reinout van Gelre belegert de stad, Bisschop Frederik III van Blankenheim ontzet de stad + (1420)
- De Amersfoorters, samen met de Utrechters, branden het dorp Ede plat + (1421)
- Zusterklooster van Sint Barbara gesticht aan de Herenstraat + (1422)
- Oudste vermelding Hellestraat + (1423)
- Amersfoort aan de Geldersen overgeleverd door Bisschop Zweder van Kuilenburg + (1424)
- Eerste vermelding (in stadsrekening) van Koppelpoort + (1427)
- Oudst overgeleverde stadsrekening (van de Cameraar) + (1427)
- Stad belegerd door Philips van Bourgondië (de Goede); drie bestormingen, waarna ontzet door Utrecht + (1427)
- Heerschappij van de Bourgondiërs + (1428)
- Plompetoren ingericht als gevangenis, daarom ook Dieventoren genoemd + (1434)
- Oudste vermelding van Goetschalckstraat, later Valkestraat + (1435)
- Oudste vermelding over het schoonhouden van de openbare ruimte + (1436)
- Oudste datum waarop gilden in de stad worden genoemd + (1436)
- Pestepidemie (2e) + (1438)
- Baarn helpt met voltooiing bouw van de tweede muur, lengte 70 m; daardoor recht op toegang tot stad bij nood + (1443)
- Geertgen Arents, uit Nijkerk/Duist, gooit Mariabeeldje in de gracht bij de Kamperbuitenpoort + (1444)
- Griet Albert Ghisen vindt, na een droom, een Mariabeeldje onder het ijs van de gracht + (1444)
- Vondst Mariabeeldje aanleiding vergroting Onze Lieve Vrouwekapel en bouw van de Onze Lieve Vrouwetoren + (1444)
- Kapel in de Kamp (later Beestenmarkt) voor seculieren, uitgebouwd tot klooster door de broeders van Sint Jan + (1444)
- Gemeentelijke verordening vuilnis naar midden van de Hof te vegen, waar een paal stond als markering + (1445)
- Eerste vermelding van De Pothbroeders + (1447)
- Besluit stadsbestuur tot hier en daar aanbrengen bestrating + (1450)
- Uitbreiding van de Onze Lieve Vrouwekapel tot de Onze Lieve Vrouwekerk (een kruiskerk) + (1450)
- Bouw nieuwe (tweede) stadsmuur voltooid, 2850 meter; oppervlakte stad 68 hectare + (1451)
- Utrechtsestraat van buiten door vijand in brand geschoten en afgebrand + (1455)
- Opvolgingsstrijd Bisschoppen, Amersfoort koos voor David van Bourgondië en niet voor Gijsbert van Brederode + (1455)
- Pestepidemie (3e) + (1455)
- "die van Utrecht" belegeren de stad (n.a.l.v. conflict over opvolging Bisschop Rudolf van Diepholt) + (1457)
- Stad betrok 700.000 bakstenen uit Kampen voor bouw stadsmuren en torens + (1457)
- Bekend dat waker op toren Sint Joriskerk wacht hield; Dolleklok uit 1489 was storm- en alarmklok + (1457)
- Ambt Torenwachter voor het eerst in stadsrekeningen vermeld + (1457)
- De Pothbroeders beheren het "Wandelhuis", achter de Heilige Geestkapel, voor arme reizigers + (1460)
- Oudste vermelding straatnaam Hof + (1462)
- Opvallend veel moorden in de stad; maatregel: "messenmaat" + (1463)
- Pestepidemie (4e) + (1467)
- Franciscaner Minderbroeders krijgen beschikking over stuk grond aan Westsingel + (1472)
- De Observanten wordt toestemming verleend om een convent te bouwen + (1472)
- De naam Eem kwam ook voor in het zuiden van de Gelderse Vallei + (1473)
- De natuurlijke waterloop "De Kromme Eem" is vanaf 1473 vergraven tot de Bisschop Davidsgrift + (1473)
- Overstroming in Amersfoort (1477) + (1477)
- Franciscaner Minderbroeders bouwen kapel voor Observantenklooster + (1479)
- Celzusteren vestigen zich, uit Amsterdam, op plaats van Mariënhof tot 1547 + (1479)
- Onze Lieve Vrouwetoren ongeveer deze tijd gereed; aanvang bouw in 1457 + (1480)
- Inwoners Baarn vinden toevlucht in Amersfoort na kerstbrand in Baarn + (1481)
- Op Sint Mauritiusdag wordt een leger van ruim 400 Amersfoorters bij Scherpenzeel verslagen + (september 22, 1481)
- Bisschop David van Bourgondië verdreven uit Utrecht, gevangen in gedeelte van Fransicanenklooster, latere Doelen + (1483)
- Uitvaardiging van de Ordonnantie op de Admiraliteit door Maximiliaan van Habsburg/Oostenrijk + (1488)
- Belegering door Wittenhorst, generaal van Maximiliaan van Oostenrijk, afgeslagen + (1492)
- Naam 't Sluisje vermeld, als nog niet overkluisde doorgang tussen Weverssingel en Havik (thans Muurhuizen nr. 199) + (1492)
- Pestepidemie (5e) + (1493)
- Stadsbrand; Sint Aegtenkapel bleef door inspanningen van de kloosterlingen gespaard + (1495)
- Eerste vermelding van het Pesthuis + (1495)
- Oudste bekende transportakte waarin de bewoners van het `Secretarishuisje` worden genoemd + (1496)
- Economische stilstand; ca. 5000 inwoners in de 16e eeuw (schatting) + (1500)
- Sint Rochuskapel gesticht + (1500)
- 1501 - 1600 geschiedenis Nederland + (1500)
- 1500 - 1600 geschiedenis Nederland + (1500)
- 1500 - 1600 geschiedenis wereld + (1500)
- Verhuizing van de Pothbroeders naar de Coninckstraat/Pothstraat + (1500)
- Besluit stadsregering om de strook (nieuwe) grond van de gedempte binnenste van de twee grachten, te verkopen + (1501)
- Regeerperiode van Karel V (1500-1558) + (1506)
- Rodetorenpoort verkocht aan particulieren + (1513)
- Het Sticht erkent Karel V als landsheer + (1517)
- Papenhofstede door stadsbrand verwoest; groot deel stad verwoest + (1520)
- Schilder Lambert van Oort (ook van Noort genoemd) in Amersfoort geboren († 1571 te Antwerpen) + (1520)
- Karel V voert de Karolus-gulden in + (1521)
- Karel V verleent een bierprivilege aan de stad Amersfoort + (1523)
- Pestepidemie (6e) + (1525)
- Karel V verstevigt centraal gezag en dwingt Bisschop Hendrik II van Beieren tot alleen geestelijke zaken + (1528)
- Margaretha van Oostenrijk landvoogdes + (1528)
- De Geldersen leggen het klooster "Vredendael" bij Amersfoort in de as + (1528)
- Broeders moeten het Sint Jansklooster verlaten op verdenking van ketterij + (1529)
- Bestrijding van de Lutherij in Amersfoort + (1529)
- Mandaatshuisje ongeveer in 1530 gebouwd, verblijfplaats Kapittelheren Sint Joriskerk + (1530)
- Mandaatshuisje gebouwd, verblijfplaats Kapittelheren Sint Joriskerk + (1530)
- Overstroming in Amersfoort (Allerzielenstorm) + (1532)
- Sint Joriskerk heeft huidige vorm van Hallenkerk gekregen + (1534)
- Mislukte aanslag op de stad door de Hertog van Gelre (Karel van Egmond) + (1536)
- Stadhuisactiviteiten geconcentreerd op de Hof (betreft nieuwbouw van de zetel van de schepenbank, het gerecht) + (1536)
- Landvoogdes Maria van Hongarije bezoekt Amersfoort + (1539)
- Waag wordt voor het eerst genoemd, mogelijk gevestigd in het eerste stadhuis + (1540)
- Maarten van Rossum in de stad (tot 1543 streed hij voor Gelre, daarna aan de zijde van Karel V) + (1543)
- Spaans Gelre na 1543 + (1543)
- Karel V ontneemt de stad een aantal voorrechten i.v.m. gemak waarmee Maarten van Rossum binnen viel + (1544)
- Overdracht opstallen en grond door Celzusteren aan kloosterlingen van "Mariënhof" uit de Birkt bij Soest + (1547)
- Celzusteren betrekken deel van de Armen de Poth (vandaar aldaar de naam Celzusteren kamer) + (1547)
- Johan van Oldenbarnevelt geboren (omgeving van de Kortegracht?) + (september 14, 1547)
- Filips (later II) bezoekt, als kroonprins, Amersfoort; Filips volgt in 1555 Karel V op + (1549)
- Stichting huis voor arme weeskinderen aan de Cingel (Singel/het huidige 't Zand) + (1550)
- Gilbert van Schoonbeke krijgt octrooi van Karel V voor graven van kanaal van Amersfoort naar de Emmikhuizerberg + (1550)
- Een klein aantal Begijnen gaat wonen in het Bagijnhof aan Vijver/Viver, tot 1617 + (1551)
- Overstroming in Amersfoort (1552) + (1552)
- Pestepidemie (7e) + (1553)
- Einde van de gevangenis onder het stadhuis; de Dieventoren wordt de enige gevangenis van de stad + (1554)
- Eem (uit)gegraven van Koppelpoort tot de Melm; voordien overlading van vracht op/van kleine schepen bij de Melm + (1555)
- Staking van wevers en vollers + (1555)
- Musicus Joannes Tollius in Amersfoort geboren († ca. 1620 te Kopenhagen) + (1555)
- Van Oldenbarnevelt woont van 1556-1564 in "Bollenburgh", Muurhuizen nr. 19ab + (1556)
- Amersfoort koopt van koning Filips II een gebied op de Soesterheide + (1557)
- Met de bul "Super Universas" voorzag paus Paulus IV in een nieuwe bisschoppelijke indeling van de Nederlanden + (1559)
- Sint Elisabeth Gasthuis / Ziekenhuis gesticht; in 1577 door de stad erkend + (1559)
- Aanaarden binnenzijde van de stadsmuren + (1560)
- Steven van der Hag(h)en geboren in Amersfoort († 1624), zeevaarder, 1603 in dienst VOC + (1563)
- Pestepidemie (8e) + (1565)
- Pieter Both geboren in Amersfoort († 1615), eerste Gouverneur-Generaal van Nederlands Indië (1610-1614) + (1568)
- Stadsplattegrond gemaakt door Jacob van Deventer (i.o.v. Filips II) + (1570)
- Overstroming in Amersfoort (Allerheiligenvloed) + (1570)
- Dubbele sluizen in Spui gebouwd (schutten van boten mogelijk geworden) + (1571)
- Geuzen bezetten tijdelijk de stad, plundering kerken en beeldenstorm; daarna stad katholiek en aanvaarding Filips II + (1572)
- Stichting gasthuis in de Langestraat uit nalatenschap van Wouter, Heer van Blokland en zijn vrouw Johanna Piek + (1573)
- "Bollenburgh" door de stad aangekocht, wordt Stads lint- en spinhuis, opgeheven in 1642; thans Muurhuizen nr. 19 + (1575)
- Unie van Utrecht, een verbond van de voornaamste noordelijke gewesten in de strijd tegen Filips II + (1579)
- Reformatie in Amersfoort (Alteratie/wetsverzetting) + (1579)
- Einde Sint Jansconvent + (1579)
- Vanaf 1579 Sint Aegtenkapel in gebruik bij gemeente (opslagplaats, pakhuis en tabaksdepot) + (1579)
- Stad neemt Observantenklooster over; deel oefenplaats schutterij (Doelen) rest o.a. stadsgeneesheer en glasblazerij + (1579)
- Openbare uitoefening van de mis door Rooms Katholieken werd verboden + (1580)
- Sint Joriskerk komt aan de gereformeerden; College van Regenten beheert namens de stad gebouw en financiën + (maart 15, 1580)
- "Plakkaat van Verlatinge", afzwering van Filips II door de Staten Generaal der opstandige Nederlandse gewesten + (1581)
- Gregoriaanse tijdrekening wordt ingevoerd; voor die tijd gold (in "Europa") de Juliaanse tijdrekening + (1582)
- Bank van Leening of lommerd voor het eerst genoemd + (1582)
- Overstroming in Amersfoort (1582) + (1582)
- Engelse Kerkhof op hoek van Sint Agathastraat en Singel, aan de zijde van het Sint Aegtenklooster + (1586)
- Accijnsmeestershuisje in de Langestraat tegen de Sint Joriskerk gebouwd + (1587)
- Vergraven van singel van de dubbele gracht en start aanleg van drie grote en zeven kleine bastions + (1594)
- Aanpassing vesting door Adriaen van Alckmaer + (1594)
- Wateroverlast door breuk in de Grebbedijk + (1595)
- Pestepidemie (9e) + (1597)
- Regionale handelsverkeersfunctie; bloei tabaksnijverheid; verval stadsmuur (diverse poortjes gemaakt om landerijen snel te bereiken); ca. 7000 inwoners in de 17e eeuw (schatting) + (1600)
- Geschiedenis Nederland ("Gouden Eeuw") + (1600)
- Stad werd voorzien van enkele bastions (restanten: Achter Davidshof en joodse begraafplaats Bloemendalsestraat) + (1600)
- 1600 - 1700 geschiedenis wereld + (1600)
- Schilder Simon Henricx in Amersfoort geboren († 1630) + (1600)
- 1600 - 1700 geschiedenis Nederland + (1600)
- Schilder Paulus Bor in Amersfoort geboren († 1669) + (1600)
- Schilder Matthias Stom (of Stomer) is (mogelijk) in Amersfoort geboren († na 1650 op Sicilië) + (1600)
- Nieuw uurwerk (horologie) in de OLV-toren geplaatst, met twee wijzers aan de oost- en westzijde + (1601)
- Laatste begraving bij Sint Joriskerk (latere Groenmarkt) + (1602)
- Boterbeurs/Boterwaag/Boterhal/Koopmansbeurs bij Sint Joriskerk gebouwd + (1608)
- Burgerweeshuis verhuist van de Cingel (Singel/het huidige 't Zand) naar Mariënhof + (1612)
- Verbetering waterafvoer naar zee en van de bevaarbaarheid van de Eem + (1613)
- Door het Brouwersgilde een gebrandschilderd raam aan de Sint Joriskerk aangeboden + (1614)
- De Heren Staten van Utrecht resideren enige tijd in de Statenkamer in de Herenstraat + (1614)
- Schilder Gerrit Laurenszoon van Stellingwerff in Amersfoort geboren († 1659) + (1614)
- Tabaksverwerking en tabakshandel begonnen in Amersfoort + (1615)
- De Staten van Utrecht stichten het heemraadschap de Rivier de Eem + (juni 4, 1616)
- Poortje aangebracht tussen Kleine Spui en Kleine Koppel (jaagpad naar de Melm) + (1618)
- Doorbraak stenen beer in Stadsbuitengracht tussen de monding Oude Eem en de Grote Eem + (1620)
- Pestepidemie (10e) + (1623)
- Jacob van Campen erft Randenbroek van zijn in 1625 overleden moeder + (1625)
- Schilder Matthias Withoos in Amersfoort geboren († 1703 te Hoorn) + (1627)
- Amersfoort door keizerlijke troepen belegerd en ingenomen door Graaf Montecuccoli; stad weer enkele dagen rooms + (1629)
- Schilder/bouwmeester Jacob van Campen woont in Randenbroek + (1630)
- Ontstaan 't Zand; deel Singel (Varkenssingel of Sint Aegtensingel, gegraven bij bouw eerste muur), gedempt + (1630)
- Oprichting van het Sint Lucasgilde; opgeheven in 1796 + (1630)
- Schilder Thomas van Veenendaell in Amersfoort geboren († na 1673) + (1630)
- Pestepidemie (11e) + (1634)
- Notenbomen geplant aan 't Zand + (1635)
- Remonstrantse kerkje in Vijver; tot 1883 + (1635)
- 50 tabakstelers rond Amersfoort, in 1670, 120 en in 1680, 200 + (1636)
- Prins Frederik Hendrik krijgt onderdak in de Doelen (ook reeds in 1630 onderdak aldaar gehad) + (1640)
- Marten Codde begint lakenfabriek in Sint Agathaklooster + (1640)
- Verblijf van filosoof René Descartes (1596-1650) in Amersfoort + (1640)
- Hoogwater rond Amersfoort + (1640)
- Verbetering aan het uurwerk van de OLV-toren en twee nieuwe wijzers geplaatst aan de nog lege zuid- en noordzijde + (1641)
- Lazarushuis of Melatenhuis wordt gesloten + (1641)
- Extreem hoge waterstand in de stad + (1643)
- Grondwerk van de schotbalksluis bij de Grote Koppelpoort spoelt weg + (1643)
- Overstroming, brug voor de Grote Koppel werd weggeslagen + (1645)
- Bouw Sint Agatha- of Pispoortje (aan het einde van de Sint Agathastraat) + (1645)
- Verbod op het bouwen van houten voorgevels aan huizen + (1645)
- Bouw Heren- of Schoolpoortje (tussen Monnikendam en Andriespoort) + (1646)
- Bouw volmolen bij Koppelpoort (in 1391 is reeds watermolen op deze plaats vermeld) + (1646)
- Nederzetting "Amersfoort" gesticht op Long Island door emigranten ("New York" / Noord Amerika) + (1647)
- Sluiting van het Sint Janskerkhof + (1648)
- Laatste stuk kerkhof van de Sint Joriskerk (huidige Groenmarkt) buiten gebruik gesteld + (1648)
- Vrede van Münster, einde aan De Opstand / Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) + (1648)
- Rembrandt tekent Westsingel, op weg met zijn vrouw/partner Hendrikje Stoffels naar Bredevoort + (1649)
- Aanleg van de weg van de Utrechtsepoort naar Utrecht via Huis ter Heide ("Wegh der Weegen") + (1650)
- Bliksem in Onze Lieve Vrouwetoren + (1651)
- Overstroming door breuk in Grebbedijk en hoog zeewater + (1651)
- Schilder Jasper (Gaspar) van Wittel in Amersfoort geboren († 1736 te Rome) + (1653)
- De Pothbroeders beëindigen het beheer van het Wandelhuis (sinds 1460) + (1654)
- Gedeelte voormalig Sint Jansconvent (bekend als Sint Janskerkhof) werd Beestenmarkt + (1655)
- VOC-schip "Amersfoort" vertrekt op 10/06/1655 van Vlieland naar Batavia + (1655)
- Pestepidemie (12e) + (1655)
- Schilder Jacob van Staverden in Amersfoort geboren († waarschijnlijk te Rome) + (1656)
- Vishal geplaatst op brug over de gracht bij kruising met Langestraat + (1657)
- Het gedicht "De Nachtegael van Amisfort", zou door Vondel zijn geschreven op Randenbroek + (1657)
- Stadsbestuur besluit dat alle aanwonende eigenaren hun houten werven langs stadsgrachten in steen uitvoeren + (1657)
- Jacob van Campen op Randenbroek overleden; 22/9 begraven in Sint Joriskerk onder muur-gedenkteken + (september 13, 1657)
- Bouw van de Koningspoort aan het einde van de Coninckstraat, toegang tot hooibergen voor de boeren + (1658)
- Burgemeester van Amersfoort fungeert als deken van het Kapittel van Sint Joriskerk (tot heden) + (1658)
- De eerste Hemony-klokken van het carillon van de OLV-toren gegoten + (1659)
- Initiatief van Jonker Everard Meijster: Amersfoorters trekken kei van de Berg de stad in + (1661)
- Joseph Pereira en Emanuel de Tor Alto krijgen als joden, het burgerrecht van Amersfoort + (december 2, 1661)
- Pestepidemie (13e) + (1663)
- Vernieuwing sluizen, kaden en grondwerk aan het Spui + (1664)
- Laatste pestlijders worden verpleegd in het Pesthuis + (1667)
- De Sefardische joden kopen stukje grond aan de Bloemendalse Buitenpoort om hun doden te begraven + (1670)
- Franse bezetting; tijdelijk weer RK-eredienst in Sint Joriskerk. + (1672)
- Na de inname van de stad door de Fransen in de zomer, vluchtten vele inwoners naar Holland. + (1672)
- Twee jaar een Pensionaris, Ploos van Amstel, in stadsbestuur + (1674)
- De Kei wordt begraven onder de Varkensmarkt; de Kei was al genoemd in een staatsstuk (1545) van Karel V + (1674)
- Katoendrukkerij opgericht; directie/bedrijfsleiding door de Turk of Armeniër, Louis Celebi; hij krijgt het burgerrecht van Amersfoort + (1678)
- Stormvloed bij noordwesterstorm; een of meer doorbraken in de dijken tussen Amersfoort en Coelhorst + (1681)
- Opheffing Edict van Nantes (1598) door Lodewijk XIV, half miljoen Hugenoten verlaten Frankrijk + (1685)
- Heilige Geestkapel van stad aan Lutherse Gemeenschap + (1686)
- Begraven in de Lutherse kerk is toegestaan + (1686)
- Stadsherberg op de Beestenmarkt gebouwd + (1687)
- Waalse kerk (Eglise Wallonne) in Amersfoort + (1687)
- Inrichting van de eerste openbare toiletten in de stad + (1688)
- Economische teruggang; ca. 8100-8600 inwoners in de 18e eeuw (schatting) + (1700)
- Aanleg Israëlitische/joodse begraafplaats op bastion Bloemendalsepoort + (1700)
- 1700 - 1800 geschiedenis Nederland + (1700)
- 1700 - 1800 geschiedenis wereld + (1700)
- Overstroming in Amersfoort (1702) + (1702)
- Onrust onder de burgerij (Plooierijen) + (1703)
- Abraham van Bemmel te Amersfoort geboren († 1785 te Amersfoort) + (1703)
- Aanleg schotbalksluis (`Gelderse balken`) in de Westelijke Stadsbuitengracht bij de Kleine Koppelpoort + (1714)
- Mr. Diederik Schagen, secretaris van de stad + (1715)
- Tsaar Peter de Grote krijgt onderdak in de Doelen + (1716)
- Stadskinderhuis gesticht + (1717)
- Tijdens zgn. "speculatieroes" in Nederland plan om door verbreding Eem, van Utrecht havenstad te maken + (1720)
- De Klockman aangebracht in de Sint Joriskerk + (1724)
- "Oud-Katholiek" Seminarie gesticht + (1726)
- Synagoge ingewijd; gebouwd in 1726 + (februari 8, 1727)
- Drie Nederlanders stichten een (flessen)glasblazerij te Isselt + (1731)
- Er werd begraven in de Sint Janskerk(klooster) tot 1735, het kerkhof was gesloten in 1648 + (1735)
- Overloop van de verzakte kade langs de Eem tussen Amersfoort en Coelhorst + (1736)
- Naast de Synagoge (zuidzijde) is een mikwe (ritueel bad) gebouwd, in dienst tot 1943 + (1737)
- Schip Leusden van de West-Indische Compagnie strandt op zandbank in Marowijnerivier (Suriname) + (januari 1, 1738)
- Afbraak kapel Sint Jansklooster m.u.v. het koor-gedeelte + (1739)
- Schilder Jacobus van de Gumster in Amersfoort geboren (geboortejaar is waarschijnlijk, overlijden onbekend) + (1740)
- Afscheiding van steen op de brug over het Spui bij de Koppelpoort vervangen door een ijzeren afscheiding. + (1744)
- Aanleg van de Grebbelinie + (1745)
- Dichter, auteur en patriot Pieter Pypers (Pijpers) in Amersfoort geboren († Amersfoort, 20 juni 1805) + (1748)
- Schilder Jordanus (van) Hoorn in Amersfoort geboren († 1833) + (1753)
- Mandaatshuisje al bekend als "Onder de Lindeboom" + (1755)
- Haardsteden-register of blaffert uit 1755, met namen van eigenaren van panden in de stad + (1755)
- Laatste houten huis (Kamp nr. 9, met gevelsteen "De Gekroonde El", 1758) wordt afgebroken + (1758)
- Schilder Stephanus Greeve in Amersfoort geboren († na 1815) + (1760)
- Schilder Jan Apeldoorn in Amersfoort geboren († 1838) + (1765)
- Koningin Karoline Mathilde van Denemarken verblijft in de Doelen + (1766)
- Legaat maakt aanschaf orgel van Bätz in Lutherse kerk mogelijk + (1766)
- Stenen galg op de Galgenberg wordt door houten vervangen + (1770)
- Lakenfabriek Beaune aan de Zuidsingel + (1777)
- Benjamin Cohen geeft opdracht tot bouw huis met de paarse ruitjes (thans Zuidsingel nr. 38) + (1780)
- Abraham Cohen laat huis aan de Westsingel bouwen (thans nr. 43) + (1780)
- Elleboogkerk, officieel Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming, ter plaatse van een schuilkerk (statie) gebouwd + (1783)
- Oprichting landelijke Maatschappij tot Nut van het Algemeen (Christelijke grondslag, joden mochten geen lid zijn) + (1784)
- Staatse militairen rukken de stad binnen om te voorkomen dat de burgers te zeer hun privileges zouden verdedigen + (1785)
- Amersfoort tijdelijk zetel Prinsgezinde deel Utrechtse Statenvergadering + (1786)
- Benjamin Cohen stelt zijn huis met de paarse ruitjes ter beschikking van stadhouder Willem V + (1787)
- Reeks ontploffingen verwoest Onze Lieve Vrouwekerk (kruitopslag), 17 doden + (augustus 2, 1787)
- Patriottische omwenteling, stadsbestuur heet enige tijd Municipaliteit + (1795)
- De Franse tijd: Bataafse Republiek 1795-1806, Koninkrijk Holland 1806-1810; Franse bezetting 1806-1813 + (1795)
- Commissie uit Departementaal Bestuur 's Lands Utrecht pleegt `staatsgreep` in Amersfoort + (december 28, 1797)
- Alle kerken voor de wet gelijk gesteld, scheiding Kerk en Staat + (1798)
- Grondwet/Staatsregeling van de Bataafse Republiek + (1798)
- Adellijke titels en voorrechten worden afgeschaft; adellijke titels in 1813 weer ingevoerd + (1798)
- (verdedigings)"Werk aan de Glashut" (de Schans) gebouwd, als onderdeel van de Grebbelinie + (1799)
- Gemiddelde aantal joodse inwoners: 468 (3,4% van de bevolking van gemiddeld 13.800 inwoners) + (1800)
- 1800 - 1900 geschiedenis Nederland + (1800)
- 1800 - 1900 geschiedenis wereld + (1800)
- 1800 - 1900: economische stagnatie; afnemend belang van de nijverheid; ca. 8600-19.600 inwoners in de 19e eeuw + (1800)
- Besluit tot aanleg bliksembeveiliging op Onze Lieve Vrouwetoren; toren na Franse tijd in bezit van de stad + (1803)
- Het eerste officiële postkantoor in werking in de Krommestraat + (1803)
- Opname Bloklandsgasthuis (uit 1573) in Sint Pietersgasthuis + (1804)
- Artillerie- en Genieschool in de Doelen gevestigd + (1804)
- Stadskinderhuis (uit 1717) opgeheven en gefuseerd met het Burgerweeshuis + (1804)
- Koninkrijk Holland ("vazalstaat" van Frankrijk), onder Lodewijk Napoleon, tot zijn aftreden in 1810 + (1806)
- Houten galg op de Galgenberg verwijderd + (1809)
- Schilder Nicolaas Pieneman in Amersfoort geboren, zoon van schilder Jan Willem Pieneman († 1860 te Amsterdam) + (1809)
- Nederland ingelijfd bij Keizerrijk Frankrijk (bij decreet van Rambouillet, 9/7/1810) + (1810)
- Tijdens Franse bezetting (1806-1813) verbod afgekondigd tot begraven in kerken, in 1813 verbod ingetrokken + (1811)
- Installatie van Rechtbank van eerste Aanleg in Amersfoort + (1811)
- Prostitutie alleen in bordelen toegestaan op grond van het Franse wetboek van strafrecht + (1811)
- Decreet van naamsaanneming + (augustus 18, 1811)
- Bezoek van Keizer Napoleon I met zijn echtgenote aan Amersfoort + (oktober 29, 1811)
- Schilder Johannes Pieter van Wisselingh in Amersfoort geboren († 1899 te Utrecht) + (1812)
- Regeerperiode Koning Willem I + (1813)
- Grondwet van de Vereenigde Nederlanden + (1814)
- Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) tot stand gekomen + (1814)
- Randenbroek verbouwd + (1814)
- Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden 1815 + (1815)
- Koning Willem I stelt Algemeen Reglement voor de Nederlandse Hervormde Kerk op + (1816)
- Afbraak en nieuwbouw Sint Franciscus Xaveriuskerk op 't Zand (Bätz-orgel als in Lutherse Kerk) + (1816)
- Invoering metriek stelsel (in Frankrijk in 1801); bij Muntwet wordt de gulden verdeeld in 100 centen + (1816)
- Werkhuis/werkinstituut tot wering van bedelarij in de Doelen gevestigd + (1816)
- Besluit Hoge Raad van Adel over de beschrijving van het stadswapen van Amersfoort + (september 11, 1816)
- Oprichting van de Amersfoortse afdeling van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen + (1817)
- Opheffing van de gilden bij Koninklijk Besluit, bezittingen vervielen aan de stadsbesturen + (1818)
- Westsingel nr. 43 wordt als stadhuis in gebruik genomen + (1818)
- Eerste begrafenis op de RK begraafplaats Utrechtseweg/Nederberg + (september 29, 1818)
- Bouw van de houten toren op kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming (Elleboogkerk); kerk vergroot ca. 1850 + (1820)
- Arts Dr. Isaac Michael Weyl (1778-1855) eerste joodse (gekozen) lid van gemeenteraad van Amersfoort en in Nederland + (1821)
- Sloop oude Stadhuis aan de Hof + (1823)
- Jacob van Lennep doet op voetreis door Noordelijke Nederlanden omgeving Amersfoort aan + (1823)
- Jan Cock Blomhoff (laatste opperhoofd VOC op kunstmatig eilandje Decima, in baai Nagasaki) koopt Birkhoven + (1824)
- Een nieuw postkantoor geopend in Wijk Camp 137 (in 1969, Langestaat 86-88), hoek Groenmarkt + (1825)
- Twee dagen langdurige noordwesterstorm en springvloed; wateroverlast o.a. in Amersfoort + (februari 3, 1825)
- De Doelen weer een kazerne + (1826)
- Sloop van het deel tussen de torens van de Kamperbinnenpoort + (1827)
- Omvang garnizoen 233 man + (1829)
- Gemeenten worden verplicht tot aanleg van begraafplaatsen buiten de stadskern + (1829)
- Begin sloop stadsmuren; in kader werkverschaffing plantsoen of "wandeling" aangelegd + (1829)
- Ideeën om de beken bevaarbaar te maken en realisatie waterverbinding met buitenland, van Rijn naar Zuiderzee + (1829)
- Aanleg, op voormalig Leicester-bastion, van Algemene begraafplaats Achter Davidshof + (1829)
- Westelijke toegang (Windsteeg) van de Sint Joriskerk dichtgemetseld + (1829)
- Belgische Revolutie; België bij verdrag van Londen (1839) van de Nederlanden afgescheiden + (1830)
- Bouw kazerne Rijdende Artillerie Beestenmarkt; voor paardenstallen gebruik stenen Slijkpoort + (1831)
- Begraven in de Sint Joriskerk wordt verboden + (1831)
- Frans Felix richt fabriek van speelkaarten op + (1831)
- Invoering van het Kadaster in Nederland (excl. Limburg; zie 1867) + (1832)
- Randenbroek verbouwd tot huidig uiterlijk + (1833)
- Bruggetje over Beek bij Kleine Koppel verbreed voor paarden en wagens (poortje gesloopt vanaf 1829) + (1833)
- Postkantoor geopend in de Nieuwstraat + (1833)
- Afscheiding, het ontstaan van de Gereformeerde kerken als afscheiding van de Nederlands-hervormde kerk + (1834)
- Wilhelmus Franciscus Nicolaus van Rootselaar in Amersfoort geboren + (1834)
- Utrechtsepoort afgebroken, vervangen door tolhek + (1835)
- Herensociëteit Amicitia opgericht + (1836)
- Verbouwing Lutherse Kerk + (1837)
- "puineren" van de weg naar Oud-Leusden met stenen van de afgebroken muren, gereed 1844 + (1837)
- In deze periode sloop van de Slijkpoort + (1837)
- Koning Willem I bezoekt Amersfoort + (juni 7, 1837)
- Kamperbuitenpoort afgebroken + (1838)
- Hervormde Gemeente gesticht in de dorpskom Hoogland + (1838)
- Onze Lieve Vrouwetoren wordt eigendom van de stad Amersfoort + (1838)
- Regeerperiode Koning Willem II + (1840)
- Oprichting Kamer van Koophandel in Amersfoort + (1842)
- Onder leiding stadsarchitect Ruitenberg wordt Synagoge vergroot, m.n. rechte oostelijke muur wordt rond gemaakt + (1842)
- Aanleg van plantsoenen op plaats stadsmuur, is gereed gekomen met deel tussen Koningspoort en Koppelpoort + (1843)
- Sloopverbod van poorten en wallen door Koning Willem II, en daarmee van de Koppelpoort + (1844)
- Resten van de ontplofte Onze Lieve Vrouwekerk als werkverschaffing afgebroken + (1845)
- Idee/plan (van 1829) van bevaarbare verbinding Rijn-Eem, weer actueel + (1845)
- Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden 1848 + (1848)
- Weekblad "De Arrondissementsbode van Amersfoort" gesticht + (1848)
- Oprichting landelijke Maatschappij tot Nut der Israëlieten + (1849)
- Regeerperiode Koning Willem III + (1849)
- Straatnamen gefixeerd door Gemeenteraadsbesluiten en door straatnaamborden + (1850)
- Carel Victor Gerritsen geboren in Amersfoort († 5/7/1905 te Amsterdam) + (februari 2, 1850)
- Gemeentewet (art. 237): geen belemmering door- en uitvoer goederen door lokale belastingen + (1851)
- "Amersfoortsche Courant" opgericht + (1851)
- Postkantoor wordt verplaatst naar Havik + (1851)
- Wet op de Telegraaf 1852 + (1852)
- Herstel RK-hiërarchie (één Aartsbisdom, vier Bisdommen) door Pius IX; de grondwet van 1848 maakte dat mogelijk + (1853)
- Gewijzigde Bisdomindeling in Nederland + (1853)
- Aanleg van een zwembad aan/in de Eem + (1853)
- Jan Cock Blomhoff overlijdt; grafsteen aanwezig op voormalige begraafplaats Achter Davidshof + (augustus 15, 1853)
- Dag-en kostschool "Instituut Kollewijn" opgericht (voorloper van HBS in 1871) + (1854)
- Doorbraak van de Grebbedijk; water stond tot ten zuiden en oosten van Amersfoort + (1855)
- Het postkantoor verhuist van het Havik naar de Krommestraat + (maart 29, 1855)
- Gemeentelijke brandweer opgericht + (1856)
- Ontbinding door Koning Willem III van het sloopverbod (van Koning Willem II) van poorten en wallen uit 1844 + (1856)
- Eerste kiesverenigingen in Amersfoortse Courant genoemd: "De Eendracht" en "'t Wapen van Amersfoort" + (1857)
- Vishal verplaatst naar het Lieve Vrouwekerkhof (met toestemming van Hervormde gemeente) + (1857)
- Gemeente Duist (bestaande uit Duist, De Haar en Zevenhuizen) gaat op in de gemeente Hoogland + (september 8, 1857)
- Gasfabriek aan de Kamp voor huis- en straatverlichting, tot 1900; destijds geschreven als "Gazfabriek" + (1859)
- Agnietenklooster (Latijnse school gevestigd vanaf 1622) Herenstraat afgebroken + (1860)
- Spoorwegwet: aanleg van staatswege, exploitatie (per 1863) door particulieren + (1860)
- Periode van "van concurrentie naar concentratie": concurrentie spoorwegmaatschappijen m.n. SS, NRS en HIJSM + (1860)
- Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij (NCS) opgericht in Amsterdam + (februari 20, 1860)
- Amersfoort wordt bij Koninklijk Besluit (KB) als garnizoensplaats aangewezen + (augustus 6, 1860)
- Wegens gebrek aan onderhoud, voorstel tot sloop Koppelpoort in gemeenteraad + (1861)
- Amersfoort opgenomen in het telegraafnet (tijdelijk telegraafkantoor in portierswoning van Utrechtsepoort) + (1861)
- Joodse (Israëlitische) scholen worden opgeheven + (1861)